Do czego jest wyszukiwarka i jak się nią posługiwać.
Herby patrzą na nas. Z nagrobków, z ornamentów starych budynków, z zastawy stołowej, exlibrisów,
pieczęci, sygnetów. Ludzie wrażliwi na historię i tradycję, odwzajemniają te spojrzenia. Przyglądają
się z ciekawością starym znakom, chcieliby poznać ich nazwę, pochodzenie i znaczenie.
Z myślą o takich właśnie osobach powstała koncepcja tej Wyszukiwarki.
Wszystkie polskie herbarze, są w jakiś sposób "jednokierunkowe".
Zawierają wiele danych, ale klucz do ich odnalezienia jest tylko werbalny - nazwa herbu lub nazwisko rodu
szlacheckiego. W heraldyce polskiej znane nam są dwie próby stworzenia wyszukiwarki nazw na podstawie wyglądu
herbu. Był to "Słownik heraldyczny" czyli spis elementów kierujący do nazwy ułożony przez S. Krzyżanowskiego
z 1870 roku oraz "Tablice odmian herbowych" Chrząńskiego z 1903r grupujące herby w około 60 zestawach według
wybranego elementu. Obie próby choć o ograniczonej skuteczności, kłopotliwe w użytkowaniu i oparte o niewielki zestaw herbów,
z braku lepszego rozwiązania użytkowane są do dziś.
Kilka wyszukiwarek zachodnich opartych jest o bardzo precyzyjny sformalizowany i od stuleci
ustalony opis herbów, który naszych herbów nie obejmuje. Wyszukiwarki te wymagają poznania fachowego języka opisu herbów i ich elementów, tzw.
blazonowania co jest dość dużą uciążliwością. Z powodu złożoności tematu wszystkie są odpłatne.
Nasza Wyszukiwarka pozwala odnaleźć herb jeżeli znany jest tylko jego wygląd czyli w sytuacji opisanej na wstępie. Aby spełnić to zadanie trzeba było sporządzić sformalizowany opis graficzny ponad 4,500 herbów zawartych w największym obecnie zestawie herbów polskich - „Herbarzu Polskim”. Opis ten został załadowany do komputerowej bazy danych i jest dostępny dla każdego użytkownika internetu za pośrednictwem Wyszukiwarki. Działanie Wyszukiwarki oparte jest na ikonach czyli schematycznych rysunkach elementów występujących na herbie i nie wymaga żadnej wiedzy z heraldyki ani informatyki. Ponieważ to narzędzie jest uzupełnieniem wspomnianego wyżej herbarza zatem do niego odsyłam po pełne wizerunki, wersje nazw i informacje o herbach.
Wyszukiwanie graficzne herbu odbywa się w trzech krokach.
Krok pierwszy to określenie tarczy. Może ona posiadać jednorodne barwne pole lub być podzielona na liczne części.
Tarcze jednopolowe to najczęstszy przypadek wśród herbów polskich, dlatego też ta wersja rozbita została na pięć wersji barwnych – czerwoną, niebieską, czarną, żółtą (złotą) i inną oznaczoną znakiem zapytania.
Bardzo często spotykamy się z wizerunkami herbów rzeźbionych, rysowanych, drukowanych jednym kolorem i w takim wypadku określenie barwy jednopolowej tarczy jest niemożliwe. Barwa srebrna czyli biała również jest pokazywana jak brak barwy i z tego powodu mimo dość częstego występowania nie stanowi osobnej grupy lecz zaliczona została do barw innych.
W herbarzach drukowanych tylko czernią barwy pokazywane są przez odpowiednie kreskowanie – kreski pionowe to czerwień, kreski poziome to błękit, kropki to żółć czyli złoto, drobna kratka to czerń.
Taki system nazywany jest szrafowaniem. Bywa on czasami stosowany na pieczęciach i sygnetach, także na rzeźbionych w kamieniu ozdobach architektonicznych.
Najczęściej do czynienia mamy jednak z rysunkami lub zdjęciami, które barwy nie określają. Szrafowanie może być czasami mylące ponieważ w różnych krajach i w różnych okresach ten graficzny sposób określania barw heraldycznych bywał różny.
Zdając sobie sprawę z faktu, że barwa herbu na posiadanym wizerunku może nie być znana, (a w „Herbarzu polskim” może być określona jako czerwona, niebieska, złota lub czarna) pozwalamy na opuszczenie wyboru tarczy ale w takim przypadku wybór elementów herbu jest obowiązkowy.
Wyszukiwanie herbów jedno, dwu i trzypolowych może mieć zastosowanie przy analizowaniu herbów złożonych - arystokratycznych lub pokazujących skrócony wywód przodków, w których pole sercowe lub pierwsze z lewej (czyli heraldycznej prawej) najczęściej jest herbem rodowym. W takich herbach przeważnie każde pole przedstawia herb rodu spokrewnionego.
Podział tarczy na części ma charakter regularny – w sposób na przykładowych tarczach pokazany.
Podziały nietypowe, nieregularne, określamy jako inne oznaczone znakiem zapytania w odpowiedniej grupie liczby podziałów. Wybór charakterystyki tarczy jest opcjonalny. Polega on na wciśnięciu „radio button” czyli kółeczka obok ikony wybranej tarczy. Ten przycisk charakteryzuje się tym, że tylko jedna ikona czyli jeden rodzaj podziału tarczy, może zostać wybrany.
Krok drugi to wybranie elementów na tarczy.
Wybranie grupy czyli jednej z 16 ikon z górnej części ekranu, początkującemu użytkownikowi wyszukiwarki, może sprawiać trudność.
Zapoznanie się (poprzez kliknięcie na ikonę grupy) z zawartością elementów w każdej z grup ułatwi wybór.
Najwięcej wątpliwości zarówno u użytkowników jak i u autorów Wyszukiwarki przy ustalaniu opisu herbu wywołują
elementy typu „znak graficzny” (druga ikona grup) z powodu swej częstej abstrakcyjności i unikalności.
Dlatego też niektóre elementy opisano na kilka sposobów - jako układ figur prostych (np. belki, okręgi itp.
z grupy elementów geometrycznych), jako różne znaki graficzne, jako inne znaki graficzne (ikona ze znakiem zapytania),
nawet jako konkretne przedmioty z innej grupy elementów.
Taka wariantowość opisu pozwala zwiększyć możliwość trafienia w skojarzenia użytkownika.
Elementy z tej grupy reprezentują typ znaku, jego przybliżenie i nie musi występować identyczność ikony
z widokiem na wyszukiwanym herbie. Typowym przykładem jest ikona „4” oznaczająca wszystkie cyfry, ikona „Az”
oznaczająca litery. Zalecane jest zatem szukanie różnych wariantów opisu.
Przy herbach o liczniejszych elementach wskazane jest opuszczać przy wyborze elementy wątpliwe ponieważ elementy jednoznaczne, nie wywołujące wahań, dadzą nam w końcowym efekcie zestaw wprawdzie liczniejszy, ale bez błędu, który może spowodować niewłaściwa, niezgodna z moją interpretacja elementu. Błędem największym jest bowiem opuszczenie, niepokazanie w finalnym zestawie herbu, który w herbarzu występuje.
Pod wizerunkiem elementu, wyświetlona jest liczba herbów, na których on występuje przy jednoczesnym spełnieniu kryteriów wyboru tarczy. Liczba ta odnosi się do tylko jednego elementu. W przypadku wybrania dodatkowych elementów, liczba znalezionych herbów będzie mniejsza.
Możliwe jest wybieranie wielu elementów z wielu grup. Im więcej elementów zostanie wybranych, tym ostrzejsza jest selekcja wyboru i dokładniejszy wynik, ale zawsze trzeba mieć na uwadze, że błędnie określony element powoduje błąd, zaś opuszczenie elementu jedynie powiększa końcowy zestaw herbów, spośród których ostateczny wybór jest łatwy ponieważ na tablicach z wynikami pokazywane są nie uwzględniane w wyszukiwarce klejnoty herbów. Jeśli wybrano jakiś układ tarczy, wówczas krok drugi czyli wybór elementów może być opuszczony.
Krok trzeci to wciśnięcie klawisza „Pokaż herby”
Wyświetlone zostają tablice z herbami spełniającymi wybrane kryteria. W najlepszym wypadku jest to jeden herb, którego szukamy, w najgorszym herbu
jakiegokolwiek brak, a to z powodu braku takiego herbu w Herbarzu Polskim (prawdopodobnie to nie jest herb polski) albo mylnej interpretacji któregoś
elementu. Najczęściej wynikiem poszukiwań jest zestaw herbów spośród których na podstawie klejnotu i informacji o przedmiocie na którym herb
poszukiwany jest umieszczony oraz konfiguracji elementów możemy podjąć ostateczną decyzję. Jeżeli krok drugi został opuszczony wynikiem
wyszukiwania stanie się zestaw wszystkich herbów na wybranej tarczy. Dla tarcz typowych jak np. tarcza czerwona czy niebieska będą to liczby
idące w tysiące co jest wynikiem trudnym do zaakceptowania, ale dla tarcz o podziałach mało popularnych taki zestaw może być zupełnie
zadowalający, a wybór z niewielkiej liczby herbów łatwy.
Krok dodatkowy - wyświetlenie nazwisk rodów szlacheckich dla wybranego herbu
W tym celu należy jedynie "kliknąć" w wizerunek herbu.
Przykład. Spróbujmy zastosować powyższą instrukcję dla tego oto herbu...
Koloru tarczy nie jestesmy w stanie określić, a zatem przechodzimy do wyboru elementów.
Wizerunek jest trochę niewyraźny ale z łatwością możemy zidentyfikować następujące elementy:
....koronę hrabiowską .... oraz 3 belki poziome i belkę ukośną...
Naciskamy na guzik Wyświetl herby i otrzymujemy następujący wynik.........cztery herby, ostatni z nich to Plater-Zyberk. Właśnie jego szukaliśmy. Teraz możemy bezbłędnie rozpoznać dodatkowe elementy - tarcza, a na niej koło. Gdy dodamy te elementy do poprzednio zdefiniowanych kryteriów, wówczas Wyszukiwarka wyświetli nam tylko ten jeden herb.
Wyszukiwanie alfabetyczne herbu.
Działanie tej funkcji jest dosyć oczywiste i opisane wyczerpująco w instrukcji na stronie głównej. Jedyny aspekt, na który chcielibyśmy tu zwrócić uwagę to nowy ekran - Definicja Herbu. Podaje on w kolejnych kolumnach - wizerunek herbu, definicję tarczy, definicję elementów. Ekran ten może być pomocny w przypadku trudności w znalezieniu jakiegoś herbu. Radzimy wówczas wyświetlić definicję znanego podobnego herbu, to może pomóc w okresleniu kryteriów wyszukiwania.Wyszukiwanie Nazwisk.
Działanie tej funkcji jest dosyć oczywiste i opisane wyczerpująco w instrukcji na stronie głównej.Życzymy Państwu miłej i pożytecznej rozrywki.
Autorzy systemu. Tadeusz Gajl: koncepcja, opracowanie graficzne, zawartość bazy danych. Lech Milewski: projekt techniczny, programowanie strony internetowej.